Winnaar Christiaan Huygensprijs 2008 – Ruimtewetenschappen

dr. M.T. Kriek (Leiden, 1979) voor haar dissertatie ‘The Many Phases of Massive Galaxies, a Near-Infrared Spectroscopic Study of Galaxies in the Early Universe’, verdedigd op 26 september 2007 aan de Universiteit Leiden. Mariska Kriek was ten tijde van de uitreiking werkzaam als H.N. Russell Fellow aan het Department of Astrophysical Sciences van Princeton University, USA.

Het bekroonde proefschrift betreft de eigenschappen van vergelegen sterrenstelsels in het ‘vroege’ heelal. Gedurende drie jaar deed Dr. Kriek een groot aantal waarnemingen met grote astronomische telescopen, inclusief de Very Large Telescoop in het Noorden van Chili, een van de beste plekken ter wereld om verre sterrenstelsels aan de rand van het waarneembare heelal te bestuderen. Deze spectroscopie is zeer moeilijk, omdat de aardatmosfeer op deze golflengten bijzonder helder is en het licht van de sterrenstelsels overstraalt. Dr. Kriek is de eerste ter wereld die de straling van sterlicht van deze sterrenstelsels heeft gemeten.
Haar belangrijkste resultaat is de ontdekking dat veel sterrenstelsels op zo’n elf miljard lichtjaar afstand voornamelijk uit oude sterren bestaan en al vroeger in de geschiedenis van het heelal gevormd lijken te zijn dan tot dusver aangenomen. Het blijkt, zeer verrassend, dat praktisch alle sterrenstelsels dezelfde kleur hebben, een zogenaamde ‘red sequence’, welbekend voor sterrenstelsels in het nabije universum, maar nog niet eerder gedetecteerd in het vroege heelal. Deze constatering is van groot belang, omdat het aantoont dat deze sterrenstelsels veel eerder zijn gevormd. Naast de primeur van deze unieke meting presenteert Dr. Kriek tevens modellen die de kleuren kunnen verklaren.