Winnaar Christiaan Huygensprijs 2000 – ruimtewetenschappen

dr. T.J. Galama voor zijn dissertatie ‘Gamma-ray Burst Afterglows,’ verdedigd op 8 december 1999 aan de Universiteit van Amsterdam.

Gammabursts (flitsen van gammastraling met een duur variërend van een fractie van een seconde tot verscheidene minuten) werden in 1967 ontdekt. De herkomst van deze flitsen, die enkele malen per dag oplichten op willekeurige plaatsen aan de hemel, is meer dan dertig jaar een raadsel gebleven.

In 1997 werd, dankzij de nauwkeurige plaatsbepaling van een gammaflits met een in Nederland ontwikkelde groothoekcamera aan boord van de Italiaans-Nederlandse Röntgensatelliet BeppoSAX, ontdekt dat zij lang nagloeien in röntgen, zichtbaar en infrarood licht. Dit langdurige nagloeien maakte het mogelijk heel precies de plaatsen van oorsprong te bepalen: diep in het heelal op miljarden lichtjaren afstand en qua lichtsterkte de krachtigste explosies in het heelal na de oerknal.

De bekroonde dissertatie handelt over de studie van het nagloeien van deze gammaflitsen. Galama was nauw betrokken bij de baanbrekende ontdekking van het eerste optisch nagloeien en was medeontdekker van radio- en millimeterstraling afkomstig van gammaflitsen. In 1998 deed hij de zeer belangrijke ontdekking dat de positie van een bepaalde gammaflits samenviel met een bijzonder type supernova-explosie in een relatief nabij sterrenstelsel, waarbij de vorming van een zwart gat lijkt te worden waargenomen. De dissertatie beschrijft bovendien een mogelijk theoretisch model voor het ontstaan van het optisch nagloeien, dat internationaal wordt aangemerkt als een belangrijke grondslag voor het interpretatieve werk ten aanzien van de astrofysische beschrijving van het nagloeiingsproces.