Winnaar Christiaan Huygensprijs 2004 – ruimtewetenschappen

dr. A. Helmi (Bahía Blanca, Argentinië, 1970) voor haar dissertatie ‘The formation of the Galactic halo’, verdedigd op 28 juni 2000 aan de Universiteit Leiden. Amina Helmi was ten tijde van de uitreiking werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Dr. Amina Helmi’s baanbrekende proefschrift beschrijft de geschiedenis van onze Melkweg. Een fundamentele vraag binnen de astrofysica betreft de ontwikkeling van sterrenstelsels. Theoretische modellen voorspellen dat eerst kleine sterrenstelsels gevormd worden die vervolgens met andere kleine sterrenstelsels botsen en zo samensmelten tot grotere stelsels.

Door een gedetailleerde studie van sterren in de Melkweg heeft zij indrukwekkend bewijs geleverd dat dergelijke ‘hiërarchische’ processen inderdaad een belangrijke rol spelen in de evolutie van het heelal. Tussen 1989 en 1993 heeft de Europese HIPPARCOS satelliet heel precies de plaatsen en de beweging gemeten van 120.000 sterren in de nabije omgeving van de Zon. Dr. Helmi gebruikte deze gegevens om te zoeken naar fossielen van kleine stelsels die de bouwstenen van onze Melkweg konden zijn.

Haar zoektocht werd met succes bekroond toen zij twee groepen oude sterren ontdekte die met vrijwel dezelfde snelheid uit de schijf van de Melkweg bewogen. Door de nauwkeurige HIPPARCOS metingen te vergelijken met computermodellen, concludeerde zij dat de twee groepen sterren inderdaad een gemeenschappelijke oorsprong hebben en deel uitmaken van het restant van een satelliet-melkwegstelsel, dat heel lang geleden uiteen is gevallen. De nu ontdekte sterrengroepjes lijken het eerste fossiele bewijs dat onze eigen Melkweg eveneens is samengesteld uit de restanten van vele kleine sterrenstelsels. Dr. Helmi publiceerde deze resultaten in het prestigieuze tijdschrift ‘Nature’.